ТАНЫ ХООЛНЫ ДУРШЛЫГ БИЕ БОЛОН ОЮУН УХААНЫ ТАЛААС НЬ ХАРВАЛ
Нийтэлсэн: 2024.01.23 | Зохиогч: Isabella Lee, Global Senior Nutritional Scientist
Амьд явахад бидэнд хоол хэрэгтэй гэдэг нь ямар ч эргэлзээгүй хамгийн энгийн бодит байдал билээ. Гэхдээ таны хоолны дуршил зөвхөн биеийн эрч хүчний хэрэгцээнээс хамаардаггүй. Хоолны дуршил буюу аппетит гэдэг үг нь латинаар “хүсэх” гэсэн утгатай "appetitus” гэдэг үгнээс гаралтай болохыг та мэдэх үү? Өөрөөр хэлбэл та өлсөөгүй байсан ч хоол идэх хүсэлтэй, хоол идэх хүсэлгүй байсан ч өлсөх боломжтой юм.
Үүнээс харвал хүн төрөлхтний хоолны дуршил нэлээд ээдрээтэй бүтэцтэй юм. Хүний физиологийн хэрэгцээ байхаас гадна хоолны дуршил нь хоол идэх үйлдлийн нийгэм-сэтгэлзүйн талуудыг хамруулдаг байна (Hopkins & Blundell, 2016). Бид бие болон оюун ухаанаа эрүүл байлгахын тулд хоол иддэг.
ЯАГААД ЖИН ХАСАХ НЬ ЖИН НЭМЭХЭЭС ХЭЦҮҮ БАЙДАГ ВЭ?
Бид биологийн хувьд өсөж нөхөн сэргэхийн тулд биедээ хэрэгтэй шим тэжээлийг хоол болон уух зүйлээс авдаг. Судалгаанаас харвал хоолны дуршил нь өлсөх ба цадахад өөр өөр дохио өгдөг бөгөөд энэ шалтгаанаар жин хасахаас жин нэмэх нь харьцангуй хялбар байдаг байна (Smethers & Rolls, 2018).
Бие махбод эрч хүчний нөөцөө сэргээх шим тэжээл шаардах үед өлсөх мэдрэмжийг өгдөг бол цадах мэдрэмж бидэнд идэхийг зогсоох, хоол боловсруулалтын системээ хэт ачаалахаас сэргийлэх, бие хангалттай хэмжээнд нөөцөө дүүргэсэн болохын мэдээлдэг. Онолоос харвал, илчлэг өндөртэй хоол идсэн эсвэл/ба бие махбодын эрч хүчний нөөц дүүрсэн байхад хоолны дуршил буурсан байх ёстой боловч бодит байдал ийм байдаггүй.
Бие махбод эрч хүчний нөөцөө сэргээх шим тэжээл шаардах үед өлсөх мэдрэмжийг өгдөг бол цадах мэдрэмж бидэнд идэхийг зогсоох, хоол боловсруулалтын системээ хэт ачаалахаас сэргийлэх, бие хангалттай хэмжээнд нөөцөө дүүргэсэн болохын мэдээлдэг. Онолоос харвал, илчлэг өндөртэй хоол идсэн эсвэл/ба бие махбодын эрч хүчний нөөц дүүрсэн байхад хоолны дуршил буурсан байх ёстой боловч бодит байдал ийм байдаггүй.
БИЕ МАХБОД ИЛЧЛЭГИЙГ БҮРТГЭХДЭЭ ТИЙМ Ч ЧАДВАРЛАГ БИШ ЮМ
Бидний бие махбод гурилан бүтээгдэхүүн, чихэр, чихэрлэг ундаа зэрэг маш өндөр илчлэгтэй, амттай хоолны илчлэгийг бүртгэж авахдаа тийм ч чадварлаг биш юм. Өөрөөр хэлбэл, богино хугацааны дараа өлсгөлөн мэдрэмж дахин мэдрэгдэх нь цатгалан байдлын шинж тэмдгүүд дарагдсан эсвэл бүр мөсөн алга болсон гэсэн үг юм. Энэ нь ялангуяа чихэрлэг ундаанаас шингэн илчлэг хэрэглэх үед илт мэдрэгддэг.
Бид зөвхөн хоолны тухай бодоход л өлссөн мэдрэмж төрөх тохиолдол байдаг. Сонирхолтой нь хоолны тухай бодох нь өлсгөлөнгийн даавар грелинийг ялгаруулж, хоол боловсруулах тогтолцоог боловсруулалтад бэлтгэхийн тулд шүлс ялгаруулж эхэлдэг. Оюун санаа болон бие махбод хоорондоо үнэхээр холбоотой байгаа биз! Харамсалтай нь бид зөвхөн бодлоороо цатгалан мэдрэмжийг авах чадваргүй билээ.
Бид зөвхөн хоолны тухай бодоход л өлссөн мэдрэмж төрөх тохиолдол байдаг. Сонирхолтой нь хоолны тухай бодох нь өлсгөлөнгийн даавар грелинийг ялгаруулж, хоол боловсруулах тогтолцоог боловсруулалтад бэлтгэхийн тулд шүлс ялгаруулж эхэлдэг. Оюун санаа болон бие махбод хоорондоо үнэхээр холбоотой байгаа биз! Харамсалтай нь бид зөвхөн бодлоороо цатгалан мэдрэмжийг авах чадваргүй билээ.
ХООЛНЫ ДУРШЛАА ЗОХИЦУУЛАХЫН ТУЛД ЗӨВ ХООЛ СОНГОХ НЬ
Тэгэхээр хоолны дуршлаа илүү сайн зохицуулж сурахын тулд та яах ёстой вэ? Эрүүл амьдрал болон хоолны дуршлын суурь бол тэжээллэг хоолны дэглэм ба амьтны/ургамлын гаралтай өндөр чанартай уураг, эслэгээр баялаг нүүрс ус, эрүүл тос, цатгалан мэдрэмж төрүүлэх ногоог агуулсан тэнцвэртэй хооллолт юм. Хоол хүнсэндээ уураг ба хүнсний эслэг түлхүү хэрэглэх нь таныг цатгалан байлгахын зэрэгцээ булчингийн эд болон хоол боловсруулах эрхтний эрүүл мэндийг дэмждэг.
Үүн дээр нэмээд, хоолоо хийхдээ илчлэг багатай хэрнээ тэжээллэг чанар өндөртэй хүнс сонгоорой. Нэвсний зутан, ногоо ба жимс зэрэг хоол хүнс нь хэмжээтэй нь харьцуулбал илчлэг багатай байдгаараа онцгой юм. Сайтар зажилж иддэг хоол хүнс нь шингэхдээ ч бас тодорхой хугацаа шаарддаг тул таныг илүү удаан цатгалан байлгадаг. Ялангуяа зууш сонгохдоо энэ төрлийн хүнсийг сонгоорой. Түүнчлэн өдрийн турш хангалттай хэмжээнд ус уух хэрэгтэй, учир нь цангасан мэдрэмжийг өлсөх мэдрэмжтэй андуурах нь түгээмэл үзэгдэл юм.
Үүн дээр нэмээд, хоолоо хийхдээ илчлэг багатай хэрнээ тэжээллэг чанар өндөртэй хүнс сонгоорой. Нэвсний зутан, ногоо ба жимс зэрэг хоол хүнс нь хэмжээтэй нь харьцуулбал илчлэг багатай байдгаараа онцгой юм. Сайтар зажилж иддэг хоол хүнс нь шингэхдээ ч бас тодорхой хугацаа шаарддаг тул таныг илүү удаан цатгалан байлгадаг. Ялангуяа зууш сонгохдоо энэ төрлийн хүнсийг сонгоорой. Түүнчлэн өдрийн турш хангалттай хэмжээнд ус уух хэрэгтэй, учир нь цангасан мэдрэмжийг өлсөх мэдрэмжтэй андуурах нь түгээмэл үзэгдэл юм.
УХАМСАРТАЙ СОНГОЛТ ХИЙЖ ТОГТСОН ЦАГТ ХООЛЛОХ ДАДЛЫГ БИЙ БОЛГООРОЙ
Нийгэм-сэтгэл зүй (үүнд бидний мэдрэмжүүд, зуршлууд, соёлын онцлог орно) бидний яагаад, хэзээ, хаана, юу идэхэд нөлөөлдөг бас нэг хүчин зүйл юм. Ухамсартайгаар иднэ гэдэг нь яг тухайн мөчийг бодитоор мэдэрч, хоол идэхдээ цаг зав гарган, идэж буй хоолоо анхаарахыг хэлэх ба ингэснээр та хоолны дуршлаа илүү хялбар зохицуулах боломжтой юм (Köse, 2020). Түүнчлэн, хоолоо тогтсон цагт идэх дадалтай болсноор та өлсөх мэдрэмжээ илүү сайн ойлгох ба хоол идэх хүсэл тань сэтгэл зүйн эсвэл нийгмийн шалтгаантай эсэхийг хялбархан ойлгох боломжтой юм.
Эцэст нь дурдахад, таны бие, оюун ухааны эрүүл мэндэд зөвхөн хоол тэжээлээс гадна олон хүчин зүйл нөлөөлдөг. Үүнд тогтмол дасгал хөдөлгөөн хийх, хангалттай, чанартай унтах, стрессээ тайлж сурах, бусадтай үнэ цэнтэй холбоо үүсгэх зэрэг чухал ач холбогдолтой юм.
Эцэст нь дурдахад, таны бие, оюун ухааны эрүүл мэндэд зөвхөн хоол тэжээлээс гадна олон хүчин зүйл нөлөөлдөг. Үүнд тогтмол дасгал хөдөлгөөн хийх, хангалттай, чанартай унтах, стрессээ тайлж сурах, бусадтай үнэ цэнтэй холбоо үүсгэх зэрэг чухал ач холбогдолтой юм.
ЗОХИОГЧИЙН ТУХАЙ:
Изабелла Ли, PhL. Хоол тэжээлийн мэргэжилтэн бөгөөд Орифлэмийн Хоол тэжээлийн зөвлөлийн гишүүн.
Ашигласан материал:
Хопкинс М, Блунделл Ж.Е. Энергийн тэнцвэр, биеийн бүтэц, хөдөлгөөний дутагдал, хоолны дуршлыг зохицуулах: таргалалт. Clin Sci (Лонд). 2016 оны есдүгээр сар;130(18):1615-28. doi: 10.1042/CS20160006.
Köse G. Болгоомжтой хооллох нь бидэнд тусалж чадах уу? Ухаантай хооллолт нь хоолны дэглэмийг орлодог. Turk J Sport Exe. 2020 оны дөрөвдүгээр сар;22(1):72-7. doi: 10.15314/tsed.679392.
Smethers AD, Rolls BJ. Жин нэмэх хоолны дэглэм: Эрүүл хооллолтын үндсэн суурь. Мед Клин Хойд Ам. 2018 оны нэгдүгээр сар;102(1):107-24. doi: 10.1016/j.mcna.2017.08.009.
